Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật trong tác phẩm Đá trổ bông

Đề bài: Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật trong tác phẩm Đá trổ bông

ĐÁ TRỔ BÔNG

Nguyễn Ngọc Tư

Nắng hệt một chảo mật nấu sôi, và những con người bé nhỏ ngụp lặn trong ấy chín nhừ, mặt mày đỏ lựng. Thỉnh thoảng Khờ dừng lại để chờ tôi lúc này hồng hộc thở, bước từng bậc đá bằng đôi chân không biết của ai. Dù nó đã lên xuống núi mười bảy lần trong ngày, gánh nước uống cho chục ngoài hộ dân sống trên ấy. Hỏi Khờ sắp tới nơi chưa, nó kêu xíu nữa. Chữ “xíu” không làm tôi mừng, vì biết mình còn trèo nhiều dốc đá mới chạm chân đỉnh núi trọc bon không cây cối.“Đám đá này mơi mốt trổ bông”, Khờ nói.

Năm Khờ chín tuổi, mẹ dắt nó lên ngọn núi Trời này, bảo ngồi đó đợi đá trổ bông mẹ lên đón. Rồi bà mẹ trẻ xuống núi, biệt dạng. Chị chủ quán nước ngay bên sườn núi vẫn còn nhớ gương mặt cô gái đó, “trẻ măng, đem con đi bỏ mà mặt tỉnh bơ, trửng giỡn với mấy thằng kiếm củi”. Chắc là sớm làm mẹ đơn thân, không mang vác nổi thằng nhỏ khờ căm đặt đâu ngồi đó. Chắc là ngủ quên trên cỏ rồi đẻ Khờ, như những bà mẹ Việt cổ xưa vẫn cấn bầu nhờ uống nước trong gáo dừa, ướm chân vào dấu chân lạ.

Thằng nhỏ từng có cái tên tử tế, nhưng người xóm núi quên mất rồi. Nói cho cùng, làm gì có tên nào hợp với nó, bằng tên Khờ. Trong thân xác thằng con trai sắp ba mươi, là một trí khôn của trẻ con năm bảy tuổi. Thời gian không làm mai một cái niềm tin rồi đá trổ bông, mẹ đón về.

Sống nhờ chén cơm của cư dân triền núi, nhưng Khờ chưa bao giờ làm họ tiếc vì đã nuôi dưỡng mình. Nhờ chi thằng nhỏ cũng làm, và nặng nhọc cỡ nào cũng không than vãn. Mưa nó đi cọ rửa những bậc đá đóng rêu, che giúp mái nhà ai đó, cõng bà Chín Sầu Đâu đi hốt thuốc nam chữa đau khớp, đón thằng Đen kẹt ở trường trong giông gió. Hạn qua nó kiếm củi phơi khô chất đầy miễu hoang, cả xóm xài mút mùa không hết. Mùa khô nào họ cũng uống nước mưa một tay Khờ gánh, từ ngôi chùa gần chân núi Xanh.

Suốt ba chục năm, duy nhất một lần Khờ rời núi chừng tuần lễ. Nó bị sét đánh. Cái đầu trọc của núi mà nó đang chăn giữ, không hiểu sao hay bị sét xuống thăm, đến cây cối không mọc nổi. Bữa đó giông khô, Khờ lom khom gom mớ thuốc nam chùa gửi phơi, thì bị sét quật lăn ra, tóc cháy xém. Câu đầu tiên nó nói khi tỉnh dậy, “đá trổ bông chưa?”

Tới ông trời còn không bứng thằng Khờ ra khỏi mớ đá đó, người núi Xanh nói. Đúng lúc Khờ lại thêm một lượt gánh nữa ngang qua chỗ quán nước tôi ngồi cùng mấy bà trong xóm, nhe răng cười. Ở Khờ không có vẻ gì bơ vơ, dù đang một mình bơi giữa đá và nắng. Ngay khi nó bị che khuất bởi một cua gắt trên đường mòn, cũng để lại cảm giác ấm áp, chắc nịch. Khó giải thích, nhất là nhân vật ấy mang trong mình một câu chuyện mủi lòng.

Hỏi mẹ Khờ có từng quay lại không, người núi Xanh nói biết đâu, giờ nhiều du khách lên đây, mặt mũi ai cũng dáo dác như ai, nhớ sao nổi người phụ nữ mấy chục năm về trước. Thằng nhỏ hay bị du khách ghẹo, họ xưng mẹ nè con, mau về với mẹ. “Mẹ tui nói chừng đá trổ bông mới lên đón, giờ có trổ xíu nào đâu”, Khờ nói. Chỉ một lời dối ầu ơ, nhưng với bộ não ngờ nghệch của Khờ, đã thành một thứ dây trói bền dai, buộc nó mãi trên đỉnh núi. Mẹ Khờ có ở đây, chắc gì lay chuyển được nó, đá chưa nở bông nào.

Dân núi Xanh có lần hối tiếc, khi xúm nhau thuyết phục Khờ, rằng đám đá đó đâu thể trổ bông được, sét đánh quá chừng mà, nhìn thì biết, tới cỏ còn không mọc nổi. Khờ nói luôn, vậy mấy cục đá hong bị trời đánh thể nào cũng có bông. Từ bữa đó nó leo trèo khắp núi. Lo bông đá đang trổ ở hang hốc nào đó, nơi nó chưa mò tới. Còn cả xóm thì phấp phỏng sợ nó trượt chân.

Mình mà nói núi này đá đực khó ra bông, Khờ sẽ hỏi, vậy núi nào mới có? Tôi hình dung vậy, khi ngó thằng nhỏ vừa gánh xong đôi nước cuối cùng trong ngày, đổ vào cái khạp da bò đặt ngay đỉnh trọc. Nước ấy dành cho du khách uống đỡ khát. Dù họ chỉ dùng rửa mặt, rửa chân, hắt vào người nhau cho vui.

Nắng vẫn xéo xắt, chưa chịu nguội. Tôi quay lại đúng cái chân núi mà vài tiếng đồng hồ trước mình đứng ngán ngẩm vì nắng và hồ Xanh cạn đáy. Nghĩ chắc cũng không cần trèo lên chi, quá biết trên đó có những thứ gì, lại miễu cậu miễu cô, lại những quán xá đu theo vách đá, lại bày bán mấy thứ thần dược từ cỏ cây meo mốc chớ đâu.

Nhưng Khờ xuất hiện, với đôi thùng nước treo đầu gánh, rủ khơi khơi, lên núi chơi, bông đá nay mai sẽ trổ.

(Nguồn: sachhayonline)

Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật trong tác phẩm Đá trổ bông

     Nguyễn Ngọc Tư là một nữ nhà văn trẻ của văn học Việt Nam, với giọng văn đậm chất Nam Bộ, các tác phẩm của nhà văn thường mang ngôn ngữ bình dị, hình ảnh quen thuộc của cuộc sống xung quanh. Những câu chuyện của bà thường kể về cuộc đời của những người dân nơi đây, những số phận éo le, bất hạnh, những bằng giọng văn gần gũi của mình, tác giả vẫn cho thấy được cái tình của những con người phúc hậu nơi miền quê sông nước. Đá trổ bông là một trong những tác phẩm tiêu biểu miêu tả sâu sắc cuộc sống của con người vùng quê, nổi bật là nhân vật chàng Khờ- một chàng trai có số phận đầy bất hạnh.

    Truyện được kể với điểm nhìn nghệ thuật từ hiện tại về quá khứ rồi lại quay về hiện tại. Chàng khờ được miêu tả là một chàng trai ba mươi tuổi, nhưng lại có trí khôn của trẻ con năm bảy tuổi. Khờ từng bị mẹ bỏ rơi từ khi còn nhỏ, luôn mang trong mình niềm tin rằng khi “đá trổ bông mẹ lên đón”. Chỉ với một câu nói vu vơ, nhưng đứa trẻ ấy lại ghi nhớ rất rõ, coi đó là lời hứa của mẹ, lấy đó là động lực để sống qua ngày. Mặc dù khờ khạo và ngây thơ nhưng chính điều đó lại giúp chàng Khờ vượt qua những nghiệt ngã của cuộc đời mà sống một cuộc đời đầy ý nghĩa. 

Bản thân có phần khiếm khuyết những Khờ vẫn mang trong mình những vẻ đẹp đáng quý. Một con người khờ khạo nhưng luôn biết ơn những người đã nuôi dưỡng mình, “ nhờ chi thằng nhỏ cũng làm, và nặng nhọc cỡ nào cũng không than vãn”. Tâm hồn của một đứa trẻ bảy tuổi ấy thật đáng trân trọng biết nhường nào, dù khó khăn nhọc nhằn đến đâu cũng luôn biết ơn và đền đáp lại sự nuôi dưỡng của những người dân trên núi. Có lẽ đối với Khờ, họ chính là gia đình, là động lực tiếp thêm sức mạnh để chàng luôn giữ vững niềm tin vào cuộc sống. Ngay cả khi bị sét đánh, “sét quật lăn ra, tóc cháy xém” nhưng khi tỉnh dậy, câu đầu tiên Khờ nói vẫn là “đá trổ bông chưa?”. Đó là vẻ đẹp của một con người tích cực, lạc quan với đời, dù cận kề với cái chết như thế, chàn vẫn giữ vững niềm tin vào cái dường như không có thật, rằng đá có thể trổ bông. Hay là khi mọi người thuyết phục nói cho Khờ biết sự thật, chàng vẫn một lòng bảo vệ niềm tin của mình, cũng là niềm tin duy nhất mà người mẹ để lại cho Khờ. Sự kiên trì không bỏ cuộc của chàng trai ấy được thể hiện ở chi tiết “Khờ nói luôn, vậy mấy cục đá hong bị trời đánh thể nào cũng có bông. Từ bữa đó nó leo trèo khắp núi. Lo bông đá đang trổ ở hang hốc nào đó, nơi nó chưa mò tới.” . Chỉ một lời dối ầu ơ, nhưng với bộ não ngờ nghệch của Khờ, đã thành một thứ dây trói bền dai, buộc chặt mãi trên đỉnh núi.

Tác giả khá thành công trong việc sử dụng nghệ thuật để xây dựng nhân vật. Nguyễn Ngọc Tư tập trung vào việc miêu tả hành động, suy nghĩ để vẽ lên chân dung và khắc hoạ vẻ đẹp trong tính cách của nhân vật Khờ. Ngòi bút của bà hướng đến những con người chân chất thật thà, dù phải sống trong hoàn cảnh cơ cực khó khăn nhưng vẫn luôn lạc quan và giữ vững niềm tin vào cuộc sống.

    Thân phận con người không quyết định lối đi và cách sống của họ, dù có khiếm khuyết hay cuộc đời bất hạnh tới đâu, chỉ cần sống với tình yêu thương, sự lạc quan, tinh thần cống hiến thì cuộc sống đó vẫn là một cuộc sống ý nghĩa và đáng trân trọng. Qua đó ta cũng có thể thấy tính nhân văn trong cách khắc hoạ nhân vật với vẻ đẹp quý giá, nhân cách cao cả của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư.