Phân tích bài thơ "Mẹ ơi" của Dương Tuấn

“Mẹ ơi” của Dương Tuấn là những dòng thơ giãi bày nỗi lòng người con xa xứ bao năm trở về nhưng không còn mẹ. Để hiểu rõ hơn về bài thơ, mời các bạn cùng theo dõi bài Phân tích bài thơ "Mẹ ơi" của Dương Tuấn sau đây nhé!

Dàn ý Phân tích bài thơ "Mẹ ơi" của Dương Tuấn

1. Mở bài: 

- Giới thiệu tác giả Dương Tuần (phong cách sáng tác, vị trí văn học...)

- Giới thiệu bài thơ “Mẹ ơi” (xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác, khái quát nội dung và nghệ thuật...)

2. Thân bài:

+ Hai khổ thơ đầu: Cảm xúc của người con xa xứ trở về sau bao năm xa cách quê hương. 

- Hoàn cảnh: nhiều năm phiêu bạt, xa mẹ, xa quê hương lập nghiệp, nay đã “ngạt ngào xuân tươi”, thành danh trở về...

- Vẫn còn: đình làng, bến nước, chợ quê, ruộng xanh, bờ đê nắng vàng => những hình ảnh gần gũi, bình dị của quê hương, gắn liền với kí ức trước đây của con >< Mẹ đã mất, con đò vận mệnh đã đưa mẹ sang bờ bên kia

=> Sự hụt hẫng, hối hận khi đã trở về muộn màng, nỗi nhớ nhung, sầu muộn của con cứ như “xác lá” rụng, khắc khoải không nguôi.

+ Hai khổ thơ tiếp theo: Nỗi đau đớn, xót xa khi mẹ không còn, thành danh nơi đất khách nhưng chưa kịp báo đáp mẹ.

- Ngỡ hôn tóc mẹ >< vùi chôn đất lành

- Nên danh >< thành mồ côi

=> Sự đối lập giữa mơ ước - thực tại, được - mất càng nhấn mạnh sự hụt hẫng, đau đớn của con khi chưa làm tròn đạo hiếu thì mẹ đã ra đi...
- Mất mẹ, không còn ai ôm con vào những đêm khuya, không còn những lời ru ấm áp mỗi giấc ngủ, không còn được chở che, bảo vệ trước chông gai....

+ Hai khổ thơ 5,6: Mơ ước được quay lại ngày xưa khi còn có mẹ.

- Cứ ngỡ thành danh sẽ mang lại niềm vui, hạnh phúc nhưng mất mẹ, niềm vui ấy cũng không còn, danh lợi để làm gì khi mẹ đã mất...

- Khi xưa bên mẹ mặc dù khó khăn, vất vả nhưng ấm áp, vui vẻ; bây giờ không còn mẹ tâm hồn con cô đơn, còn lại mỗi đắng cay...

- Càng nhớ mẹ, con càng mơ ước được quay về ngày xưa, ngày thoe ấu được mẹ nắm tay, ngọt ngào nghe câu hát à ơi trong lòng mẹ...

+ Khổ thơ cuối: Sự biết ơn trước nghĩa mẹ dạt dào con không bao giờ quên.

- Phép so sánh: Nghĩa ơn mẹ - sáng sao trời, bao la như biển, ngút vời non cao => Tình mẹ đong đầy, không đo đếm được, chính vì vậy con vô cùng biết ơn, khắc ghi công ơn ấy.

- Càng biết ơn, con càng thấy tội lỗi, ân hận khi chưa làm tròn đạo hiếu, tình mẹ sẽ luôn dạt dào, hiện hữu trong con cho đến hết đời...

3. Kết bài: Khái quát lại nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.

Phân tích bài thơ "Mẹ ơi" của Dương Tuấn

Tình mẹ luôn là đề tài mang lại nhiều cảm xúc không chỉ cho người sáng tác mà còn cả bạn đọc. Ta thường xuyên bắt gặp những câu văn, dòng thơ dạt dào tình mẹ cũng như tình yêu của con dành cho đấng sinh thành. Đến với “Mẹ ơi” của Dương Tuấn, người đọc càng thổn thức, nghẹn ngào trước những dòng thơ giãi bày nỗi lòng người con xa xứ bao năm trở về nhưng không còn mẹ.

Trưởng thành và rời xa vòng tay mẹ, con đến xứ người lập nghiệp, mong ngóng ngày thành danh trở về với mẹ xưa. “Bao năm” chính con cũng không thể nhớ rõ chính xác khoảng thời gian mình xa quê để phiêu bạt đất khách, chỉ biết bây giờ con đã đạt được mong ước, đã “ngào ngạt xuân tươi” để trở về.

Bao năm phiêu bạt xứ người

Nay đời ngào ngạt xuân tươi con về

Đình làng, bến nước, chợ quê

Ruộng xanh mơn mởn, bờ đê nắng vàng.

Vẫn đình làng, bến nước, chợ quê, vẫn ruộng xanh mơn mởn với bờ đê nắng vàng quen thuộc hiện ra theo từng bước chân con đi. Những hình ảnh, địa điểm dân dã ấy tràn ngập sắc xanh, nắng vàng, rạo rực như chính cảm xúc của con chờ đợi khoảng khắc được gặp mẹ. Thế nhưng, đối diện trước mắt con lại là sự mất mát to lớn – con đò vận mệnh chở con về bên mẹ nhưng lại hững hờ chở mẹ sang bờ bên kia. Con ngỡ ngàng, hụt hẫng khi trở về nhưng đã muộn màng, mẹ đã ra đi trước khi con kịp báo hiếu. Làng quê vẫn đấy nhưng mẹ đã mất, hàng cây lá vàng như chính tâm trạng, nỗi lòng con, gió thổi bao nhiêu “xác lá” rụng thì bấy nhiêu sầu đau, thương tiếc của con dành cho mẹ.

Thời gian trôi qua, con biết mái tóc mẹ sẽ bạc màu theo năm tháng, con ngỡ sẽ được ôm hôn mái tóc pha sương ấy nhưng bây giờ không thể thực hiện được nữa. Chờ đợi, hi vọng bao nhiêu thì thực tại lại đau đớn, mất mát bấy nhiêu. Mẹ bây giờ đã nằm sâu dưới đất lành, âm dương cách biệt khiến con không thể chạm vào mẹ như ước muốn. “Xứ người con đã nên danh/Trở về bên mẹ con thành mồ côi”. Sự đối lập giữa được - mất càng nhấn mạnh sự hụt hẫng, đau đớn của con. Con đã thành danh nơi đất người nhưng về bên mẹ đã mất, con trở thành mồ côi. 

Sương khuya nhỏ giọt mất rồi

Giờ không có mẹ ai ngồi ôm con

Lời ru ấm áp giấc tròn

Chông gai mẹ giẫm lối mòn trẻ đi.

Không còn mẹ, con không còn ai ôm con vào những đêm sương khuya lạnh lẽo. Giấc ngủ sẽ không còn những lời ru ấm áp, không còn mẹ chở che, bảo vệ trước chông gai, giông tố cuộc đời. Mẹ luôn gánh chịu, đương đầu với những vất vả, khó khăn để con có thể được yên bình, vui vẻ lớn lên. Vì vậy không còn mẹ, danh lợi cũng không để làm gì nữa, ngọn lửa ấm áp trong con đã vụt tắt, niềm vui cũng theo mẹ ra đi. Con nhận ra khi xưa bên mẹ dẫu khó khăn, vất vả nhưng ấm áp, hạnh phúc, nay dù đủ đầy, sung túc nhưng mất mẹ, còn chỉ còn cô đơn, đắng cay.

Càng nhớ mẹ con càng hoài niệm về ngày xưa, càng muốn được trở về ngày còn mẹ. Dẫu trong giấc mơ, con vẫn muốn được mẹ nắm tay, âu yếm như thời ấu thơ:

Đêm đêm con mộng giấc dài

Mẹ ơi! Nhớ nắm bàn tay trẻ khờ

Ngọt ngào câu hát ầu ơ

Thiếp trong lòng mẹ con thơ đã về.

Trong những giấc mộng dài, con gọi mẹ và mong ước được mẹ ở cạnh ru ngủ bằng những câu hát ầu ơ. Con nhớ lắm những lúc được mẹ ôm ấp, vuốt ve, được thiếp đi trong lòng mẹ một giấc ngủ yên bình, nhẹ nhàng như thời thơ bé. Và dường như trong giấc mộng, con được bé lại, con đã trở về bên mẹ, đáp lại sự chờ đợi, ngóng trông của mẹ hiền.

Nghĩa ơn mẹ sáng sao trời

Bao la tựa biển ngút vời non cao

Xót xa lệ trẻ tuôn trào

Mẹ ơi! Tình mẹ dạt dào trong con.

Không ai đếm được sao trời, cũng không ai đong đo được hết tình mẹ, nghĩa ơn mẹ tỏa sáng lung linh tựa như những vì sao giữa trời khuya tăm tối. Phép so sánh “nghĩa ơn mẹ - sáng sao trời, bao la như biển, ngút vời non cao” gợi đức hi sinh, công sinh thành tựa non biển bao la, cao vút. Chưa kịp làm tròn đạo hiếu, con xót xa, ân hận, những giọt lệ tuôn trào muộn màng. Con chỉ biết gọi mẹ trong tâm thức, “tình mẹ dạt dào” luôn hiện hữu trong con, sự biết ơn và tình nghĩa ấy sẽ mãi trong lòng con.Trong bài thơ “Con cò”, Chế Lan Viên đã viết: 

Con dù lớn vẫn là con của mẹ

Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con

Dẫu mẹ đã đi rồi nhưng lòng mẹ vẫn theo con mãi, tình cảm của mẹ dành cho con sẽ là điểm tựa, sức mạnh để con vượt qua mọi khó khăn thử thách. Trong thâm tâm con, bóng hình mẹ sẽ mãi mãi bên cạnh con, luôn che chở, động viên con, đi theo con trọn đời
Bằng thể thơ lục bát truyền thống, ngôn ngữ giản dị, hàm súc, giàu tình cảm, giọng thơ tha thiết, day dứt, đượm buồn kết hợp với các biện pháp tu từ liệt kê, so sánh...Dương Tuấn đã viết ra những dòng thơ chứa chan tình cảm của người con xa xứ dành cho mẹ. Đó vừa là nỗi lòng khắc khoải của một người con chưa kịp làm tròn đạo hiếu, vừa là bài học thấm thía về tình mẫu tử cho bạn đọc hôm nay và mai sau.