Nghị luận về nghệ thuật xây dựng tình huống truyện trong truyện ngắn Con thú lớn nhất

Đề bài: Nghị luận về nghệ thuật xây dựng tình huống truyện trong truyện ngắn Con thú lớn nhất

Ngày ấy, ở Hua Tát có một gia đình ngụ cư không biết ở mường nào chuyển đến. Họ dựng nhà ở ngoài rìa bản, chỗ gần rừng ma. Nhà ấy chỉ có hai vợ chồng đều luống tuổi. Họ đi đâu cũng có nhau. Người vợ lúc nào cũng âm thầm, im lặng, suốt ngày không hề thấy nói một tiếng. Người chồng cao lớn, gầy guộc, mặt sắt lại, mũi như mỏ chim. Đôi mắt của lão đục và sâu hoắm, phảng phất những tia lân tinh lạnh lẽo.

Người chồng là tay thợ săn cự phách. Khẩu súng kíp trong tay lão như có mắt. Mỗi khi khẩu súng giơ lên, ít khi có chim chóc hoặc thú rừng nào thoát chết. Đằng sau nhà lão, lông chim, xương thú chất đầy thành đống. Những đống lông chim xơ xác đen xỉn như màu mực tàu, còn những đống xương thú màu đá vôi thì lốm đốm những vệt nước tủy vàng khè, hôi hám. Những đống ấy to như những cái mả. Lão thợ săn như là hiện thân thần Chết của rừng. Chim chóc và thú rừng sợ hãi lão. Cánh thợ săn ở Hua Tát vừa ghen tị, vừa bất bình với lão. Lão không tha bất cứ con vật nào trong tầm súng của mình. Có người kể rằng đã tận mắt nhìn thấy lão bắn chết một con công đang múa. Một con công đang múa nhé: cái đầu cong như lá lúa, cái đuôi xòe nửa vòng cung với đủ màu sắc, tia nắng mặt trời hắt ánh lửa lấp lánh như vàng, đôi chân kheo khéo lượn vòng. Chỉ có tình yêu thì mới lượn vòng tinh tế như thế. Con công đang múa, thế mà – “Đùng” – khẩu súng trong tay lão già giật lên, phụt ra một lưỡi lửa đỏ. Con công ngã gục, cái cánh có ánh cầu vồng ngũ sắc nhòe máu. Vợ lão già đến, khô đét, đen ngòm, âm thầm nhặt con công cho vào cái lếp sau lưng.

Tuy vậy, suốt đời lão già chỉ săn được những con chim, con thú bình thường. Lão già chưa bao giờ săn được con thú lớn ba bốn tạ thịt. Khẩu súng lão chỉ bắn được những con vật nhỏ ngu ngốc. Đấy chính là điều lão già khổ tâm, dằn vặt. Cả bản Hua Tát xa lánh vợ chồng lão, không ai nói chuyện, chơi bời với gia đình lão. Nhìn thấy vợ chồng lão, người ta tránh ngoắt đi. Cứ thế, lão thợ săn sống cô đơn bên người vợ âm thầm.

Cuối năm ấy, ở Hua Tát động rừng, cây cối xơ xác, chim chóc trốn biệt, không có dấu chân một con thú nào trong rừng. Chưa bao giờ người Hua Tát sống vất vả đến thế. Người ta đồn là Then bắt đầu trừng phạt. Lão thợ săn ngụ cư kiếm ăn cũng rất khó khăn. […]

Cuối cùng, mệt lả, lão già kiệt sức phải lết về nhà. Đến con suối đầu bản, lão dừng lại nhìn về nhà mình. Nhà lão có ánh lửa, cái ánh lửa xanh lét, chắc là vợ lão vẫn thức đợi chồng. Lão nhắm nghiền đôi mắt đục và sâu hoắm lại. Ngẫm nghĩ một lát, lão lộn lại rừng. Mũi lão đã đánh hơi thấy mùi thú. Lão gặp may thật. Lão đã nhìn thấy nó. Cái con công ấy đang múa. Kìa, đôi chân con công di chuyển nhẹ nhàng về phía bên phải, cái đuôi xòe thành đường tròn lại dịch về phía bên trái, cái ánh xanh gay gắt trên túm lông dầu của nó rực rỡ làm sao! Lão già giương súng lên: “Đùng!” Phát súng nổ. Lão nghe thấy tiếng rú thất thanh. Lão chạy lại con thú bị bắn ngã. Đấy là vợ lão. Mụ đi ra rừng đợi lão, tay mụ còn cầm bộ lông chim công.

Lão thợ săn nằm sấp xuống, úp mặt vào vũng máu trên lớp lá mục nồng nồng, ngái và hoi như mùi chuột.

Miệng lão hộc lên như tiếng lợn lòi. Lão nằm thế rất lâu. Mây đen sà xuống thấp, khu rừng tối sẫm, nóng hâm hấp như da người sốt. Gần sáng, lão già… bỗng đứng phắt dậy nhanh như con sóc. Lão nảy ý định lấy xác vợ lão làm mồi để săn con thú, con thú lớn nhất đời mình. Lão nằm trong bụi cây gần cái xác thối rữa của vợ lão một sải tay, đạn lên nòng, khắc khoải chờ đợi. Nhưng Then đã trừng phạt lão. Không có con thú nào đến với lão, chỉ có cái chết đến với lão.

Ba ngày sau, người ta lôi cái xác còng queo của lão ra khỏi bụi cây. Một vết đạn xuyên qua trán lão. Lão đã bắn được con thú lớn nhất đời mình.

(Trích Con thú lớn nhất, Những ngọn gió Hua Tát, Tuyển tập Nguyễn Huy Thiệp)

Bài làm

Nguyễn Minh Châu đã từng nhận định “Tình huống là một lát cắt của sự sống, là một sự kiện diễn ra có phần bất ngờ nhưng cái quan trọng là sẽ chi phối nhiều điều trong cuộc sống con người". Việc xây dựng tình huống truyện cũng như đặt nhân vật vào tình huống đặc biệt ấy sẽ quyết định tới sự thành công của một tác phẩm. Trong truyện ngắn “ Con thứ lớn nhất” của Nguyễn Huy Thiệp, nghệ thuật xây dựng tình huống truyện đã giúp tác giả tạo nên những tình tiết đầy bất ngờ, thông qua đó thể hiện những vấn đề sâu sắc về con người và xã hội.

Tình huống truyện không thể thiếu nhân vật chính, tác giả đã tạo dựng hình ảnh nhân vật là một ông chồng già, một người đàn ông có khả năng săn bắn tuyệt vời nhưng lại sống cô đơn và bị tách rời với xã hội. Sự miêu tả về ngoại hình của ông đến những hành động, suy nghĩ của nhân vật, nhà văn đã tái hiện một nhân vật đầy bi kịch và có chiều sâu. Ngoại hình đáng sợ toát ra cảm giác u ám, lạnh lẽo, Là một tay thợ săn cự phách nhưng độc ác, tàn nhẫn, thờ ơ, vô cảm chỉ muốn thỏa mãn dục vọng của bản thân và kết cục phải trả giá cho lòng than của mình bằng cái chết. Lão muốn săn con thú, con thú lớn nhất đời mình, nhưng đến cuối cùng, chính lão đã biến mình thành một con thú tàn bạo, dã man, con thú lớn cuối cùng của cuộc đời lão.

Tác giả đã xây dựng một tình huống truyện vô cùng hấp dẫn, cả cuộc đời lão chồng già luôn theo đuổi khát vọng săn được một con thú lớn, nhưng những con thú lớn ấy vẫn luôn lẩn tránh lão. Ngay cả khi ở Hua Tát động rừng, cây cối xơ xác, chim chóc trốn biệt, không có dấu chân một con thú nào trong rừng, lão vẫn không hề từ bỏ. Khát vọng điên rồ ấy đã dẫn lão tới một quyết định kì dị, tham vọng cuối cùng dường như khiến lão ta mất hết lí trí, mất cả tính người mà đem xác của vợ mình làm mồi nhử săn thú. Nhưng con thú lớn nhất đó không ai khác lại chính là bản thân lão, hành động thú tính ấy đã biến lão trở thành một con thú, kẻ thù của chính cuộc đời lão. Tình huống truyện được xây dựng một cách kịch tính và đầy bất ngờ khiến cho câu chuyện diễn biến đầy căng thẳng, đưa người đọc tới nhiều bất ngờ. Cảnh vật và môi trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một bối cảnh hợp lý cho câu chuyện. Tác giả cũng đã khéo léo tạo ra một môi trường xã hội đầy nghiêm ngặt và lạnh lùng, nơi mà ông chồng lão già và vợ ông bị tách rời và cô đơn. Phải chăng chính môi trường cách biệt ấy đã tạo nên một con người đầy quái dị và độc ác tới vậy.

Việc tạo lập bối cảnh hợp lí, có tính tác động, tạo dựng hình ảnh nhân vật thông qua ngoại hình, suy nghĩ, tính cách cùng những sự kiện mang tính mấu chốt đã giúp Nguyễn Huy Thiệp xây dựng thành công một tình huống truyện độc đáo và thu hút người đọc. Nhờ tài năng trong nghệ thuật xây dựng tình huống truyện, nhà văn đã gợi lên nhiều cảm xúc khác nhau trong lòng độc giả, từ đó gửi gắm những triết lí sâu sắc về cuộc sống.