Bình luận ý kiến "Thể loại truyện ngắn hướng tới nắm bắt cái khoảnh khắc của đời sống

Đề bài: Bình luận ý kiến "Thể loại truyện ngắn hướng tới nắm bắt cái khoảnh khắc của đời sống và ở những truyện ngắn hay thường xuất hiện những khoảnh khắc vô tận, ngắn ngủi về thời gian vật lí nhưng vô tận về hiệu ứng tâm linh"

Bài làm

Nhà nghiên cứu Huỳnh Như Phương từng nhận định “Thể loại truyện ngắn hướng tới nắm bắt cái khoảnh khắc của đời sống và ở những truyện ngắn hay thường xuất hiện những khoảnh khắc vô tận : ngắn ngủi về thời gian vật lí nhưng vô tận về hiệu ứng tâm linh.” Truyệnn ngắn thường tập trung vào một khoảnh khắc nhất định, nổi bật, thay vì miêu tả toàn bộ diễn biến câu chuyện, thì tác giả thường chọn lọc và đề cao những khoảnh khắc ý nghĩ, có tính biểu tượng cao.

Khác với các thể loại khác miêu tả một bức tranh rộng lớn về cuộc sống, truyện ngắn tập trung vào một khoảnh khắc, một lát cắt nhỏ trong cuộc đời nhân vật. Việc tập trung vào khoảnh khắc giúp truyện ngắn đi sâu vào nội tâm nhân vật, khám phá những góc khuất tâm hồn và những rung động tinh tế của con người. Truyện ngắn là một thể loại văn học, một tác phẩm tự sự ngắn gọn, tập trung vào một sự kiện, một vấn đề hay một tình huống nhất định. Để đạt được hiệu quả nghệ thuật trong giới hạn ngắn, truyện ngắn thường có kết cấu chặt chẽ, logic, không dàn trải, lan man hay miêu tả quá nhiều chi tiết. Truyện ngắn thường chứa những ẩn dụ, biểu tượng, gợi mở những triết lý, tâm lý sâu sắc về con người và cuộc sống. Hiện thực cuộc sống được mô tả trong khoảnh khắc ngắn ngủi của thời gian lại chứa đựng chiều sâu vô tận, phản ánh bản chất, quy luật sâu sắc của cuộc đời. Những khoảnh khắc mô tả hiện thực một cách cách chân thực, sinh động, đậm nét những vấn đề cốt yếu của con người và đời sống. Những khoảnh khắc ấy còn có thể gây ấn tượng, ám ảnh người đọc, khiến họ phải suy ngẫm, trầm tư về nhận thức của bản thân. Ý kiến của nhà nghiên cứu Huỳnh Như Phương đã đề cập đến đặc trưng của thể loại truyện ngắn, hướng tới việc khắc hoạ sinh động, chân thực và tái hiện lại thực tại thông qua một khoảnh khắc đặc biệt có tính chất biểu tượng. Một truyện ngắn hay không chỉ phản ánh hiện thực mà còn cần phải đặt ra những vấn đề để người đọc suy nghĩ, trăn trở nhằm thay đổi nhận thức.

Truyện ngắn thường hướng tới nắm bắt cái khoảnh khắc của đời sống bởi do đặc tính riêng của nó, dung lượng ngắn, cách miêu tả tóm tắt, thường chỉ tập trung và làm rõ một lát cắt nhỏ trong cuộc sống. Khoảnh khắc của đời sống ấy là nơi mà hiện thực được phản ánh rõ nhất, tập trung nhất bản chất của con người và xã hội. Biết nắm bắt cái khoảnh khắc ấy sẽ là chìa khoá mở ra cánh cửa hiện thực có chiều sâu hơn. Từ những khoảnh khắc, những chi tiết đặc biệt ấy, nhà văn có thể phơi bày được sự ẩn khuất của đời sống, đem lại cho người đọc những thứ tưởng chừng như gần gũi nhưng chúng ta lại chưa hề nhận ra ấy, điều đó tạo nên nét đặc sắc của thể loại, tác động vào thị hiếu và nhu cầu thưởng thức tác phẩm của người đọc. Những khoảnh khắc vô tận gợi liên tưởng tới một không gian mở, bao la ngút ngàn về cả bề rộng lẫn chiều sâu, chứa đựng tầm vóc và tài năng nghệ thuật của nhà văn. Cái vô tận ấy kích thích người ta khám phá, tìm tòi, khơi gợi sự tò mò, tư duy đa chiều, khiến họ day dứt, ám ảnh, thôi thúc họ dấn thân vào thế giới của câu chuyện để tìm cho mình một đáp án, một cái kết, một bài học, đó cũng là cách để người đọc gao tiếp với tác giả cũng như với chính bản thân mình. Tác giả phải mất rất nhiều thời gian, khám phá và đúc kết được những tinh tuý nhất để từ đó chắt lọc và đem vào câu chuyện, đó là dấu hiệu của tài năng nghệ thuật, thể hiện năng lực sáng tạo và tư tưởng vĩ đại của nhà văn. Điều này có thể thấy rõ ở nhiều tác phẩm tiêu biểu của thể loại truyện ngắn. Chẳng hạn, trong truyện ngắn "Vợ nhặt" của Kim Lân, cái khoảnh khắc anh Tràng nhặt được người vợ trong đêm tối lại mang ý nghĩa biểu tượng về số phận con người, về tình yêu, về sự sống. Hay trong "Chiếc lá cuối cùng" của O.Henry, cái khoảnh khắc cuối đời của nhân vật lại gợi mở một triết lý sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống.

Truyện ngắn ưu tiên cái cô đọng, hàm ý ngắn gọn nhưng ẩn chứa ý nghĩa sâu xa, tuy nhiên, nó không chỉ dừng lại ở một khoảnh khắc cô lập, mà là sự liên kết giữa nhiều khoảnh khắc khác nhau nhưng vẫn phải đảm bảo sự logic và tính chặt chẽ trong kết cấu. Do đó đòi hỏi người đọc phải đọc lại nhiều lần, biết nắm bắt những chi tiết, gợi ý nhỏ, từ đó liên kết chúng với khoảnh khắc có chiều sâu nhất để tìm ra giá trị nhân văn của tác phẩm. Truyện ngắn thường dám vượt ra khỏi những giới hạn của văn xuôi tự sự thông thường để phản ánh, nhận thức và sáng tạo một hiện thực toàn vẹn, sâu sắc nhất. Chúng thường sử dụng các biện pháp nghệ thuật đa dạng như ẩn dụ, biểu tượng, phá vỡ ranh giới thể loại, không dừng lại ở một tiêu chuẩn nhất định mà đi sâu vào văn học, tìm tòi và đúc kết những tinh hoa văn học để phản ánh hiện thực một cách chân thực nhưng vẫn đậm tính nghệ thuật. Đây chính là những yếu tố then chốt tạo nên giá trị đặc biệt của thể loại này. Những đặc điểm trên của truyện ngắn đồng thời cũng là bài học quý giá cho những nhà văn sáng tạo, về cách khai thác triệt để tiềm năng của từng thể loại văn học.

Truyện ngắn là một thể loại văn học độc đáo, khác biệt với các thể loại khác bởi khả năng nắm bắt và khai thác triệt để các "khoảnh khắc vô tận" của cuộc sống. Mặc dù chỉ diễn ra trong một khoảng thời gian ngắn ngủi, những khoảnh khắc này lại chứa đựng những chiều sâu tâm lý, triết lý sâu xa về con người và thế giới. Chính vì vậy, việc nắm bắt và khai thác những "khoảnh khắc vô tận" là nhiệm vụ cốt lõi của nhà sáng tạo văn học để vừa có thể tạo nên tính độc đáo của thể loại truyện ngắn, vừa khẳng định vai trò và vị thế đặc biệt của truyện ngắn trong hệ thống văn học.

Thông qua sự tập trung, chọn lọc và sắp xếp nghệ thuật các khoảnh khắc này, truyện ngắn không chỉ tạo ra tác phẩm có kết cấu chặt chẽ mà còn gợi mở những ý nghĩa, biểu tượng sâu sắc về bản chất của cuộc sống. Những "khoảnh khắc vô tận" trong truyện ngắn được gửi gắm bằng những hình ảnh, chi tiết ẩn dụ, mang tính biểu tượng nhằm phản ánh những vấn đề cốt lõi của con người và xã hội, hướng đến giá trị nghệ thuật của văn học và giá trị nhân văn của cuộc sống.