Nếu là con chim chiếc lá đọc hiểu?

Hướng dẫn Đọc hiểu bài thơ Nếu là con chim chiếc lá hay nhất. Đây sẽ là tài liệu bổ ích môn Ngữ văn 9 giúp cho các em có thêm kĩ năng làm bài Đọc hiểu tốt nhất đồng thời nắm chắc nội dung và giá trị nghệ thuật của bài thơ.

Nếu là con chim chiếc lá Đọc hiểu?

Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi bên dưới: 

Nếu là con chim là chiếc lá

Thì chim phải hót chiếc lá phải xanh

Lẽ nào vay mà không có trả

Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình

(Một khúc ca Xuân của Tố Hữu)

Câu hỏi đọc hiểu:

Câu 1: Xác định thể thơ và nêu những phương thức biểu đạt chính của đoạn thơ trên?

Câu 2: Hãy nêu nội dung chính của đoạn thơ?

Câu 3: Phân tích ý nghĩa của hai hình ảnh con chim và chiếc lá trong đoạn thơ trên?

Câu 4: Viết đoạn văn ngắn khoảng 10 dòng nêu ý nghĩa của hai câu thơ "lẽ nào vay mà không trả/sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình".

Câu 5: Từ nội dung của đoạn thơ trên viết đoạn văn khoảng 200 chữ trình bày lối sống cống hiến của các bạn trẻ hiện nay.

Trả lời:

Câu 1: 

- Thể thơ: Tự do 

- PTBĐ: Biểu cảm 

Câu 2: 

- Bài thơ không chỉ dừng lại ở một cách sống mà cao cả hơn nó còn mở ra một quan niệm nhân sinh tích cực, hay đúng hơn là một lí tưởng sống cần có của mỗi người trong xã hội.

Câu 3: 

- Với đà phát triển ngày một đi lên của thời đại mới, đất nước rất cần những con người có đức độ, có tài năng để góp sức cùng xây dựng cuộc sống mới. Đứng trước tình hình đó, chúng ta phải làm gì để trở thành người sống có ích cho xã hội? Nhà thơ Tố Hữu trong bài “Một khúc ca xuân” nhắc nhở ta rằng:

Nếu là con chim, chiếc lá.

Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh

Lẽ nào vay mà không trả 

Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”

- Bằng cách nói giả định “Nếu… thì” Tố Hữu đã đưa ra hai hình ảnh: Những sinh vật bé nhỏ trong vũ trụ bao la, “con chim”, “chiếc lá”, và nói lên trách nhiệm của chúng ta đối với đời.

- Tạo hóa đã khẳng định rằng “chim” thì phải hót, “chiếc lá” thì phải xanh. Điều đó cho ta hiểu rằng: Con chim được mẹ sinh ra, lớn lên cất cao tiếng hót để ca ngợi cuộc sống hạnh phúc và nó đã cống hiến cho cuộc đời cho vũ trụ tròi đất bằng chính tiếng hót tràn đầy sức sống ấy. Còn “chiếc tá với màu xanh đầy nhựa sống cũng tạo cho cảnh vật, bầu tròi được xinh tươi, đẹp đẽ đem lại bóng râm, sự thanh thản cho mọi người. Như vậy chúng đã góp phần cống hiến cho đời rồi đó, mặc dù sự cống hiến ấy ít ai nghĩ đến. Những sinh vật bé nhỏ kia chúng còn biết đêm khả năng của mình để làm đẹp cuộc đời. Còn ta, ta đã cống hiến gì cho xã hội, cho con người chưa? Làm người, ta đã vay” rất nhiều của xã hội, vậy thì phải biết “trả”, nghĩa là ta phải sống sao cho xứng đáng, phải biết cống hiến cho đời. Đó cũng chính là lời nhắn nhủ của nhà thơ đối với chúng ta.

- Đoạn thơ trên đã nêu lên một quan niệm, một lẽ sống đẹp biết bao! Trong cộng đồng xã hội, ta đã thọ ơn của rất nhiều người từ cái ăn, cái mặc đến các phương tiện sinh hoạt… để ta có thể trưởng thành, vững vàng trong cuộc sống. Khi đã nhận ơn của người thì phải tìm cách trả. Đó là quy luật, là đạo lí ở dời, “có qua có lại mới toại lòng nhau”. “Có vay thì có trả” mỗi người chúng ta đã “vay” quá nhiều của xã hội cho nên ta phải tìm cách “trả”. Đây là nhiệm vụ của chúng ta và đó cũng là lẽ công bằng, hợp lí. Nhưng ở đây “trả” không có nghĩa là chỉ trả cho người mă ta đã vay, mà phải “trả” cho đời, hiểu theo cách khác là ta phải biết cống hiến khả năng, sức lực của mình cho xã hội. Ta phải biết góp phần nhỏ bé của mình vào sự nghiệp chung của đất nước, phải hiểu việc cống hiến là trách nhiệm của mỗi con người sống trong xã hội “mình vì mọi người”. Nếu như ai ai cũng đều hiểu rằng “Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình” thì mọi người sẽ sống đẹp biết bao, tình tương thân tương ái sẽ thắm thiết và tươi đẹp biết nhường nào…

- Cho nên ngay từ lúc còn là học sinh, ta cần phải tập sống có ý thức “mình vì mọi người” để sau này ta mới trở thành người có ích cho đời, cho xã hội được .

Câu 4: 

Cuộc sống luôn gửi gắm đến con người những nghĩa cử cao đẹp, mong muốn con người sống có ích và truyền tải những thông điệp văn minh đến các thế hệ. Từ xưa đến nay, ông cha ta đã để lại nhiều bài học sâu sắc qua câu nói “Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”. Vậy thế nào là cho và nhận? Cho ở đây mang nghĩa bao quát; đó là khi chúng ta yêu thương mọi người, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn hơn mình, cho đi tình cảm, tấm lòng, sẵn sàng vì người khác để khiến cho xã hội này tốt hơn. Còn nhận ở đây là sự thoải mái, thanh thản trong tâm hồn khi chúng ta cho đi, giúp đỡ, yêu thương người khác và được họ cảm kích, biết ơn, yêu thương, giúp đỡ lại khi mình rơi vào tình huống khó khăn. Cho và nhận là hai khái niệm tưởng chừng đối lập nhau nhưng lại song hành với nhau trở thành những bài học đắt giá cho con người, khuyên con người ta biết yêu thương, san sẻ với người khác để cộng đồng, xã hội ngày càng vững mạnh trên nền tảng tình cảm. àm thế nào để nhận biết được những người sẵn sàng cho đi? Sẵn sàng cho đi là khi chúng ta sẵn sàng giúp đỡ người khác dù là không thân thiết, quen biết khi họ gặp khó khăn cũng như không từ chối người có hoàn cảnh khó khăn. Bên cạnh đó là việc tuyên truyền, kêu gọi mọi người cùng giúp đỡ người khó khăn hơn mình. Người sẵn sàng cho đi còn là người hết lòng vì người khác với mong muốn xã hội tốt hơn, mong cuộc sống của người bất hạnh tốt đẹp hơn mà không hề toan tính thiệt hơn hay mong được tư lợi. Việc cho đi mang nhiều lợi ích, ý nghĩa lớn lao cho cuộc đời. Khi biết cho đi, chúng ta sẽ được nhận lại những điều xứng đáng: đó là sự thảnh thản, thoải mái khi nhìn cuộc sống của người khác tốt đẹp hơn, xã hội tốt đẹp hơn. Bên cạnh đó, những người sẵn sàng cho đi mà không toan tính sẽ được mọi người xung quanh tôn trọng và yêu thương, sẵn sàng giúp đỡ lại khi chúng ta gặp khó khăn,… Tuy nhiên, trong cuộc sống không phải ai cũng sống với tình thương, sẵn sàng cho đi, giúp đỡ người khác. Ngoài kia vẫn còn có nhiều người ích kỉ, nhỏ nhen, lạnh lùng, vô cảm trước nỗi đau, nỗi bất hạnh của người khác, chỉ biết sống cho bản thân mình,… những người này đáng bị xã hội lên án. Mỗi người chỉ được sống một lần, chúng ta hãy sống, cho đi và yêu thương để làm cho xã hội này ngày càng tốt hơn, con người được sống tình cảm hơn vì vốn dĩ: “Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”.

Câu 5: 

Sống cống hiến để không phải nuối tiếc khi nhìn lại quá khứ. Ý kiến ấy quả thực chính xác. Cống hiến là đóng góp công sức của mình cho xã hội, là góp phần xây dựng thế giới ngày càng tốt đẹp hơn. Tuổi trẻ chính là quãng thời gian đẹp nhất của thanh xuân, là thời khắc con người có đủ sức trẻ và sức khỏe để cống hiến thật nhiều hơn cho xã hội. Cũng vì thế, chúng ta đừng ngần ngại khó khăn, thử thách mà hãy làm hết những gì mình có thể, cống hiến cho xã hội để xây dựng và phát triển xã hội ngày một tốt đẹp hơn.Thử nghĩ mà xem, một ngày nào đấy khi bạn già đi, bạn muốn làm công việc mình yêu thích liệu có thể nữa hay không? Hay nói đơn giản hơn là bạn muốn đi chơi đây đó nhưng sức khỏe chẳng cho phép bạn bước đi khi ấy liệu rằng bạn có hối tiếc? Để sau này khi về già ta không có gì phải hối tiếc vì những năm tháng thanh xuân đã sống hoài, sống phí thì ngay từ bây giờ chúng ta phải bắt tay vào hành động. Hãy sống hết mình với khao khát và đam mê, hãy vươn dài đôi cánh ước mơ bay đến những biển trời mơ ước. Và đặc biệt hơn, hãy sống như ngày mai sẽ chết, sống một cuộc đời ý nghĩa và không hoài phí thời gian. Yêu đời nhiều hơn, tận hưởng và tận hiến nhiều hơn. Đó cũng chính là cách ta cống hiến cho cuộc đời này những gì ý nghĩa nhất.