Prô-mê-tê và loài người (Tóm tắt, hoàn cảnh st, nội dung, nghệ thuật, sơ đồ tư duy)

Khái quát Tác giả - Tác phẩm: Prô-mê-tê và loài người bao gồm hoàn cảnh sáng tác, thể loại, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, đặc sắc nghệ thuật tác phẩm Prô-mê-tê và loài người - SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo.

Prô-mê-tê và loài người

Thuở ấy thế gian chỉ mới có các vị thần.Mặt đất mênh mông dẫu đã có khá nhiều vị thần cai quản song vẫn còn hết sức vắng vẻ. Không muốn tình cảnh buôn tẻ đó kéo dài, bữa kia hai anh em Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê (Prométhée) xin với U-ra-nôx (Ouranos) và Gai-a (Gaia) tạo ra cho thế gian thêm nhiều nhiều cái gì đó để cho cuộc sống đông vui. U-ra-nôx và Gai-a ưng thuận. Hai vị giao luôn việc đó cho hai anh em Prồ-mê-tê và Ê-pi-mê-tê. Câu em Ẽ-pi-mê-tê mừng, quá, tranh ngày lấy việc đó và giao cho ông anh lo việc xem xét, sửa chữa lại sau. Ê-pi-mê-tê lấy đất và nước nhào nặn ra, trước hết, là các loài vật và ban cho mỗi con vật một đặc ân của thần, một “vũ khí” để có thể phòng thân, hộ mệnh, bảo vệ được cuộc sống của giống loài mình.

Con thì được ban cho ân huệ chạy nhanh như gió. Con thì có đôi mắt sáng xanh nhìn thấu cả đêm đen. Con thì có thân hình khổng lỗ mạnh khoẻ hết chỗ nói. Có con thân hình bé nhỏ nhưng lại có nọc độc gớm ghê. Rồi con có bộ lông dày, con có sải cánh rộng. Con thì xuống nước không chìm, con thì trèo leo thoăn thoắt,... Tóm lại, mỗi con vật, mỗi giống loài đều có “vũ khí“ cần thiết để sống được ở thế gian. 

Công việc làm xong xuôi, Ê-pimê-tê gọi Prô-mê-tê đến để xem xét lại. Mọi việc đều tốt, rất tốt nữa là đằng khác. Nhưng xem kĩ ra thì tai hại thai, còn sót lại một con, một con mà chàng Ê-pi-mê-tê đần độn lại quên mất chẳng bận cho một đặc ân, một “vũ khí“ gì. Đó là con người! Một con người, nhưng trần trụi, trần trụi hoàn toàn. Phải, đúng là một con người trần trụi hoàn toàn đứng trước mặt Prô-mê-tê. Làm thế nào bây giờ? 

Làm thế nào để con người sống được ở thế gian khi các nguyên liệu “đặc ân” đã sử dụng phân phối hết rồi? Con người sẽ sống thế nào trước các con vật: hổ, báo, voi, sói, vẹt, nhím, gấu, ngựa, sư tử, cá, chim,... là những con vật đã được sáng tạo hoàn hảo. Là những con vật đã được ban cho đặc ân của thần thánh? Và rồi còn phải đương đầu với nắng, mưa, bão tố, núi lửa phun, nước sông dâng, đất liền phút chốc thành biển cả, bãi bể hóa nương dâu,... biết bao biến thiên, tai hoạ khôn lường? Prô-mê-tê đã nghĩ như thế. Và vị thần có bộ óc thông minh, có tài nhìn xa trông rộng này quyết sửa chữa bằng được cái thiếu sót của chú em lơ đễnh, đần độn của mình. Prô-mê-tê dựa theo thân hình trang nhã của các vị thần tái tạo lại con người cho có một thân hình đẹp đẽ thanh tao. Phải làm cho con người đẹp đẽ, thanh tao hơn hẳn con vật. Prô-mê-tê lại làm cho con người đứng thẳng lên, đi bằng hai chân để đôi tay được thảnh thơi làm nhiều việc khác. Nhưng như thế vẫn chưa đủ. Con người vẫn còn bấy yếu! và thua kém nhiều so với các con vật. Phải làm cho con người mạnh hơn hẳn con vật thì nó mới có thể sống được trong thế gian này. Prô-mê-tê liền băng ngày lên bầu trời cao xa tít tắp đến tận cỗ xe của thần Mặt Trời Heliox lấy lửa của thần Mặt Trời châm vào ngọn đuốc của mình đem xuống trao cho loài người.

Và thế là từ đó, thế gian, mặt đất lúc nào cũng rực cháy ngọn lửa của Prô-mê-tê ban cho. Con người thoát khỏi cảnh sống tăm tối, giá lạnh, đói khát. Ngọn lửa trở thành người bạn thân thiết, người bảo vệ chắc chắn nhất, một vũ khí mạnh nhất của loài người. Ngọn lửa của con người hơn hẳn bộ lông dày, hàm răng sắc, đẹp móng nhọn, thân hình đồ sộ, khoẻ mạnh, tài bay cao, nhìn xa, chạy nhanh của bất cứ con vật nào.

Và với ngọn lửa của Prô-mê-tê, con người, thế hệ này qua thế hệ khác, tạo dựng cuộc sống của mình ngày càng văn minh, hạnh phúc hơn.

Và từ đó dẫu mong manh và bấu yếu

Giống loài người đã có ngọn lửa của Prô-mê-tê 

Ngọn lửa thiêng dạy cho họ biết bao nghệ. 

 (Theo Nguyễn Văn Khoả, Thần thoại Hi Lạp, tập 1,

NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1990, tr. 79 - 81)

1. Xuất xứ

- Tác phẩm được được trích trong Thần thoại Hy Lạp, tập 1, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1990, trang 79-81, Nguyễn Văn Khỏa

2. Tóm tắt tác phẩm Prô-mê-tê và loài người 

Thuở ấy thế gian chỉ mới có các vị thần, mặt đất mênh mông nhưng khá vắng vẻ. Vì vậy, hai anh em Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê đã xin phép U-ra-nôx và Gai-a tạo cho thế gian đông vui hơn. Nói rồi, cậu em Ê-pi-mê-tê lập tức lấy đất và nước nhào nặn ra các loài vật và ban cho mỗi loài một đặc ân của thần và “vũ khí” riêng để chúng có thể tự phòng thân. Con thì được ban chạy nhanh như gió, con thì có đôi mắt sáng nhìn thấu đêm đen, ... Khi công việc xong xuôi, Ê-pi-mê-tê gọi Prô-mê-tê đến xem xét thì mọi việc rất tốt nhưng thiếu một con cũng cần “vũ khí” – con người. Bằng trí thông minh của mình cùng nỗi lo lắng dành cho con người, Prô-mê-tê đã dựa theo thân hình trang nhã của các vị thần để tái tạo lại cho họ một thân hình thanh tao hơn, giúp con người đứng thẳng, đi bằng hai chân, làm việc bằng đôi tay. Không chỉ vậy, Prô-mê-tê còn lên tận cỗ xe của thần Mặt Trời Hê-li-ôx để lấy lửa châm vào ngọn đuốc của mình rồi trao cho con người. Nhờ ngọn lửa đó, cuộc sống của con người bừng sáng hơn, thoát khỏi cảnh tối tăm, lạnh giá, đói khát, cuộc sống cũng trở nên văn minh và hạnh phúc hơn.

3. Bố cục

- Phần 1: Từ đầu đến “Làm thế nào bây giờ”: Quá trình tạo ra thế giới muôn loài và con người của Ê -pi -mê- tê

- Phần 2: Tiếp theo đến “trao cho loài người”: Prô – mê – tê hoàn thiện lại con người và trao cho con người lửa.

- Phần 3: Còn lại: Ý nghĩa của hình ảnh ngọn lửa.

>>> Soạn bài Prô-mê-tê và loài người SGK 10 trang 15, 16, 17 - Văn Chân trời sáng tạo

4. Giá trị nội dung 

Truyện giúp người đọc hình dung sự hình thành con người và thế giới muôn loài. Từ đó, ca ngợi công lao to lớn của hai vị thần Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê đã cho mỗi loại có những đặc ân, “vũ khí” riêng và giúp cuộc sống trở nên tươi sáng và phong phú hơn.

- Thông điệp mà người xưa muốn gửi gắm qua câu chuyện:

Mỗi loài (con vật, con người) đều cần có những đặc ân riêng, “vũ khí” riêng, sức mạnh riêng để có thể phòng thân, hộ mệnh, tự lập, tự bảo vệ được cuộc sống của chính mình.

5. Giá trị nghệ thuật 

- Mang những đặc trưng của thể loại thần thoại như không gian không xác định nơi chốn cụ thể, thời gian cổ sơ

- Nhân vật điển hình, mang sức mạnh phi thường

- Cốt truyện tập trung nói về quá trình tạo nên con người và thế giới muôn loài của hai vị thần

7. Sơ đồ tư duy

8. Câu hỏi vận dụng kiến thức truyện Prô-mê-tê và loài người

Câu 1: Bạn từng hình dung thế nào về một vị thần? Nhân vật Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê trong Prô-mê-tê và loài người có làm cho hình dung đó của bạn thay đổi không? Vì sao?

Lời giải:

- Hình dung về một vị thần: Có ngoại hình kì dị, sức mạnh phi thường.

- Nhân vật Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê trong Prô-mê-tê và loài người không làm cho hình dung lúc ban đầu thay đổi. Vì họ cũng có những đặc điểm đó:

Thần Ê-pi-mê-tê: Lấy nước và đất nhào nặn ra các loài vật, tạo ra “vũ khí” để giúp cho các con vật có những sức mạnh riêng của mình (con chạy nhanh như gió, con có đôi mắt sáng xanh nhìn thấu đêm đen…)

Thần Prô-mê-tê làm cho con người đẹp đẽ thanh tao hơn, tạo ra ngọn lửa cho con người.

Câu 2: Tóm tắt quá trình tạo nên con người và thế giới muôn loài của hai vị thần đó. Từ đó, nhận xét về cách xây dựng cốt truyện và nhân vật trong Prô-mê-tê và loài người.

Lời giải:

Nguyên nhân: Mặt đất mênh mông dẫu đã có nhiều vị thần cai quản song vẫn còn hết sức vắng vẻ. Không muốn tình cảnh đó kéo dài, Prô-mê-tê và Ê-pi-mê-tê xin phép U-ra-nôx và Gai-a tạo cho thế gian thêm nhiều cái gì đó để cuộc sống đông vui hơn.

Quá trình tạo nên con người và thế giới muôn loài của hai vị thần:

- Thần Ê-pi-mê-tê: Lấy đất và nước nhào nặn ra các loài vật và ban cho mỗi con vật một đặc ân của thần, một “vũ khí” để phòng thân, hộ mệnh, bảo vệ được cuộc sống của giống loài mình.

- Thần Prô-mê-tê:

Nhận ra vẫn còn sót một con cần được ban bố đặc ân, đó là con người.

Dựa theo thân hình trang nhã của các vị thần tái tạo lại thân hình cho con người trông thanh tao hơn.

Làm cho con người đứng thẳng lên, đi bằng hai chân để đôi tay được thảnh thơi làm những việc khác.

Băng ngay lên bầu trời xa tít tắp đến tận cỗ xe của thần Mặt Trời Hê-li-ôx để lấy lửa rồi châm vào ngọn đuốc của mình và trao cho loài người.

- Nhận xét về cách xây dựng cốt truyện và nhân vật trong Prô-mê-tê và loài người: Ngắn gọn và cụ thể, tập trung vào việc nêu lên quá trình tạo nên con người và thế giới muôn loài của hai vị thần.

Câu 3: Truyện Prô-mê-tê và loài người giúp bạn hiểu thêm gì về nhận thức cũng như cách lí giải nguồn gốc con người và thế giới muôn loài của người Hy Lạp xưa?

Lời giải:

Có thể thấy tín ngưỡng, tôn giáo của người Hy Lạp xưa luôn găn với hình những vị thần trong thần thoại Hy Lạp. Những vị thần được coi như những người đã khai sinh ra thế giới, vạn vật và người Hy Lạp xưa luôn tôn thờ, và kính ngưỡng điều này.

Câu 4: Những dấu hiệu giúp bạn nhận ra Prô-mê-tê và loài người là một truyện thần thoại?

Lời giải:

- Nhân vật vượt quá mức người thường: các vị thần Prô-mê-tê, Ê-pi-mê-tê, U-ra-nôx, Gai-a, thần mặt trời Hê-li-ox

- Yếu tố kỳ ảo:

+) Nhào nặn con vật, con người.

+) Prô-mê-tê lấy lửa ở bánh xe của thần mặ trời và trao cho con người.

- Phong cách kể chuyện mang hơi thở thời kỳ xưa

Câu 5: Chỉ ra sự tương đồng và khác biệt giữa hai truyện Thần Trụ trời và Prô-mê-tê và loài người.

Lời giải:

Điểm tương đồng:

- Cùng là truyện thần thoại.

- Cùng nói về nguồn gốc, lịch sử qua góc nhìn thần thoại.

- Nhân vật chính đều là các vị thần.

Điểm khác biệt:

- Thần Trụ trời là thần thoại Việt Nam. Prô-mê-tê và loài người là thần thoại Hy Lạp.

- Thần Trụ trời nói về nguồn gốc trời đất. Prô-mê-tê và loài người nói về nguồn gốc muôn loài và con người.

>>> Xem trọn bộ: Tác giả - Tác phẩm Văn 10 Chân trời sáng tạo

-----------------------------

Trên đây Top lời giải đã cùng các bạn Khái quát về Tác giả - Tác phẩm: Prô-mê-tê và loài người trong bộ SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo theo chương trình sách mới. Chúng tôi hi vọng các bạn đã có kiến thức hữu ích khi đọc bài viết này. Top lời giải đã có đầy đủ các bài giới thiệu về tác giả tác phẩm các bộ sách mới Cánh Diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức. Mời các bạn hãy click ngay vào trang chủ Top lời giải để tham khảo và chuẩn bị bài cho năm học mới nhé. Chúc các bạn học tốt!